Vui buồn nghề giáo: TRAO VĂN & ĐẠO VĂN
Nguyễn Đức Dân
Nguyễn
Đức Dân
Tôi bước lên bục giảng trường Chu Văn An, Hà Nội năm mới 21 tuổi, năm 1957. Hơn 60 năm dạy học, có nhiều kỷ niệm vui buồn với nghề giáo, nhất là kỷ niệm về những bài viết chung đáng nhớ với học trò tôi hướng dẫn.
Trao văn
Năm 1972 tôi hướng dẫn 2 luận văn đại học ở ĐHTH Hà Nội làm theo phương pháp thống kê. Gần cuối năm có lệnh động viên sinh viên nhập ngũ, hai sinh viên tôi hướng dẫn xếp bút nghiên, gác lại những điều viết dang dở lên đường theo tiếng gọi của Tổ Quốc. Công lao hai sinh viên bỏ đi thì phí quá. Thế là tôi cặm cụi thống kê tiếp và viết thành bài “Bước đầu tìm hiểu sự phân bố từ vựng trong ngôn ngữ Hồ chủ tịch” công bố trên tạp chí Ngôn ngữ (số 2,1973) với 3 đồng tác giả trong đó có hai sinh viên tôi hướng dẫn Hoàng Cao Cương và Trần Đình Cơ.
Sau bài viết chung đầu tiên này, tôi còn viết 3 bài nữa với sinh viên làm luận văn đại học ở Hà Nội. Kể tên những bài cụ thể ra đây chả để làm gì nhưng tên người, sau này đều thành tiến sĩ, PGS cả có lẽ cũng nên nhắc lại. Đó là Nguyễn Thị Yên, Trần Thị Chung Toàn, Lê Đông. Đây là những luận văn đại học đạt chất lượng đăng tạp chí chuyên ngành. Đó là niềm vui lớn của tôi. Nhưng vui hơn nữa còn là những bài này mở ra thời kỳ thày trò viết chung. Trước đây, như tôi biết trong ngành ngôn ngữ học, thày chỉ có hướng dẫn và viết bài, còn trò thì…
Sau này, chỉ những luận văn thạc sĩ tôi hướng dẫn mới đăng được ở tạp chí chuyên ngành, tất nhiên là những đồng tác giả. Có bài tôi viết đăng liền trên hai số Ngôn ngữ (2007) đứng tên chung là ĐTT, một học viên ở ĐHSP Hà Nội. Có một chuyện cũng nên kể ra đây. Thạc sĩ LTTQ tròn mắt ngạc nhiên khi thấy mình được là đồng tác giả trong bài viết về sự lập luận trong tranh cãi pháp lý (Ngôn ngữ, số 5, 2002). Chả là tôi hướng dẫn Q. Thấy đây là một luận văn tôt, hướng đi này ở Việt Nam chưa ai nghiên cứu, tôi bèn viết lại và để cô ấy đứng tên chung.
Đạo văn: bài của thạc sĩ được “cọp” đăng tạp chí nước ngoài!
Tôi cũng không ít lần bị đạo văn, nhưng nói ra nào có làm gì. Chẳng phải có người từng quay cóp bị đưa lên mặt báo, rồi cũng được thăng lên bộ trưởng, ủy viên TW đó sao.
Tôi muốn kể một chuyện buồn thú vị.
Sáng nay, một học trò đến báo bài viết của em đăng cách đây 6 năm đã bị đạo văn đăng trên tạp chí tiếng Anh quốc tế về nghiên cứu giáo dục của Trường Đại học quốc tế Thượng Hải,Trung Quốc. Để kiểm tra, tôi tìm trên mạng từ khóa “Double Negation” thì bật ra bài Vietnamese Double Negative (Phủ định kép trong tiếng Việt) của BKL ở Shanghai International Studies University, Shanghai, China, đăng ngày 29.5.2018, trên tạp chí World Journal of Educational Research, Vol. 5, No. 2, 2018; mã số bản điện tử ISSN là 2333-5998.
Tôi ngạc nhiên thú vị vì chất lượng bài này được khẳng định nhanh đến nỗi bài gửi đến tòa soạn ngày 6.5.2018 thì 20 ngày sau 26.5.2018 đã được chấp nhận cho đăng. Nội dung bài này giống với những điều tôi đã giảng về sự phủ định kép trong tiếng Việt cho các lớp cao học ở hai trường ĐHTH và ĐHSP khi ra Hà Nội dạy thỉnh giảng những năm trước đây. Hay là BKL “cọp” của mình? Cần tìm cho rõ.
Xin cà kê một chút về chuyện này. Tôi hướng dẫn thạc sĩ cho NTN. Muốn học viên này đạt kết quả tốt nên có gọi em đến, cung cấp nội dung và cả những dữ liệu có trích dẫn cụ thể nữa. Do không có nhu cầu công bố bài đăng báo nên tôi để em đứng tên một mình bài “TÌM HIỂU VỀ CÂU PHỦ ĐỊNH KÉP TRONG TIẾNG VIỆT”. Em khoe bài đã được đăng trên Tạp chí khoa học của Trường ĐHSG - một tạp chí có số má được tính điểm cho việc phong học hàm GS, PGS. Tôi cũng chả buồn đọc lại vì nội dung bài này tôi biết rất rõ rồi. Bây giờ hóa ra tôi không có bài báo này. Tôi bảo NTN gửi cho tôi bài báo của em.
Tôi tá hỏa, bài báo của NTN và BKL là “hai chị em song sinh”. Gần như trùng nhau về nội dung, rồi cách sắp xếp thứ tự các mục, cách ghi ký hiệu và đến cả những ví dụ minh họa cũng giống nhau nốt. Khác nhau chỉ ở chỗ bài đầu ghi rõ nguồn trích dẫn của ai, tác phẩm nào, Nguyễn Tuân, Nguyên Hồng hay Nam Cao…, còn trong bài của BKL thì bỏ trắng, mặc nhiên coi đó là những câu thường ngày, câu cửa miệng của người Việt. Khác nhau thứ hai ở phần trích dẫn là phần câu nào khó dịch ra tiếng Anh thì BKL bỏ đi. Chẳng hạn:
1) NTN: {1}“Không ngày nào lại không có một cư dân thiếu may mắn bị đưa tới đồn cảnh sát” (Vikaswarup, Triệu phú khu ổ chuột); còn BKL: (1) Không ngày nào không có một cư dân bị đưa đến đồn cảnh sát.
2) NTN: {15} “Phàm đồng tiền đã vào tay mà không dính một chút thì không hợp đạo lý” (Vũ Trọng Phụng, Số đỏ); còn BKL: (12) Đồng tiền đã vào tay mà không dính một chút thì không hợp đạo lý.
Qua chuyện này, tôi vừa buồn, vừa vui và băn khoăn nữa.
Buồn vì nạn đạo văn. Xã hội phê phán đã nhiều nhưng không hề thuyên giảm.
Vui vì bài báo của NTN chỉ là một phần trong luận văn thạc sĩ của em mà đã vươn ra tầm quốc tế và được chấp nhận ngay.
Băn khoăn vì cái tiêu chí phải có công trình đăng trong các tạp chí quốc tế có số má để được công nhận học vị tiến sĩ hay được phong học hàm PGS, GS. Có những bài báo tiếng Việt trong những ngành KH xã hội cũng có giá trị lắm chứ.